Zelfde bedrijfsnaam -> verbod?

In mijn blogartikel van 11 september 2023 heb ik al kort stilgestaan bij het juridisch kader van het handelsnaamrecht. De titel van die blog was 'Mijn bedrijfsnaam wordt gebruikt, wat kan ik doen?' Aan de hand van een destijds actueel nieuwsbericht en een vonnis van de rechtbank Oost-Brabant heb ik uitgelegd hoe het handelsnaamrecht in elkaar steekt. Op deze pagina licht ik het juridisch kader verder toe.

Om te kunnen concluderen of sprake is van handelsnaaminbreuk kan een relatief eenvoudig sappenplan worden gevolgd dat is gebaseerd op de wetsartikelen in de Handelsnaamwet.

Let op, met het volgen van het onderstaande stappenplan krijg je een indicatie of sprake is van inbreuk op het handelsnaamrecht. Om een concreet advies te kunnen geven in een individueel geval is het noodzakelijk om alle omstandigheden van het geval mee te wegen, neem daarvoor contact op.

Allereerst moet je beoordelen of de bedrijfsnaam die je gebruikt ook kwalificeert als “handelsnaam” in de zin van de Handelsnaamwet. Daar is al vrij snel aan voldaan.

Artikel 1 van de Handelsnaamwet geeft de kern weer van hetgeen onder een handelsnaam moet worden verstaan. Artikel 1 luidt namelijk als volgt: “onder handelsnaam verstaat deze wet de naam waaronder een onderneming wordt gedreven.”

Het handelsnaamrecht ontstaat door het feitelijk gebruik. Je hoeft als ondernemer dus geen handelsnaam te registreren. Er bestaat ook geen centrale database met handelsnamen. Het feitelijk gebruik, bijvoorbeeld door de naam te gebruiken op visitekaartjes, op de website of op de bedrijfsauto is voldoende. In de praktijk zal de bedrijfsnaam of handelsnaam ook vaak zijn ingeschreven in het register van de Kamer van Koophandel, maar dat is dus geen constructief vereiste om te spreken van een handelsnaam in de zin van artikel 1 van de Handelsnaamwet.

Anders dan in het merkenrecht hoeft in zoverre geen sprake te zijn van onderscheidend vermogen. Het kan gaan om een familienaam, een fantasienaam of een combinatie daarvan.

Ook een buitenlandse handelsnaam kan bescherming genieten onder het Nederlandse handelsnaamrecht, ook al is de handelsnaam niet in Nederland gevoerd maar geniet zij wel enige bekendheid.

In hoeverre moet het gaan om een onderneming? Geldt dan dat sprake moet zijn van een eenmanszaak, een B.V. of een V.O.F.? Dat maakt in zoverre niet uit. Het gaat om het oogmerk om materieel voordeel te behalen. Mijns inziens kan worden betoogt dat ook een vereniging onder de werkingssfeer van het handelsnaamrecht kan vallen. Zolang er maar op commerciële wijze wordt deelgenomen aan het handelsverkeer en de vereniging uit is op materieel gewin of kostenbesparing is sprake van een handelsnaam in de zin van de Handelsnaamwet.

Kwalificeert het gebruik van de bedrijfsnaam als “handelsnaam” in de zin van de Handelsnaamwet? In dat geval komen we toe aan de tweede stap: wanneer mag een handelsnaam niet worden gebruikt door een ander?

In dit geval zoomen we in op artikel 5 van de Handelsnaamwet, dat artikel luidt als volgt: “Het is verboden een handelsnaam te voeren, die, vóórdat de onderneming onder die naam werd gedreven, reeds door een ander rechtmatig gevoerd werd, of die van diens handelsnaam slechts in geringe mate afwijkt, een en ander voor zover dientengevolge, in verband met de aard der beide ondernemingen en de plaats, waar zij gevestigd zijn, bij het publiek verwarring tussen die ondernemingen te duchten is.”

Zoals uit de tekst van artikel 5 blijkt is het criterium “verwarringsgevaar”. Let op: niet verwarring op zich, maar het gevaar daartoe is de kern van artikel 5. Er hoeft in een gerechtelijke procedure dus geen bewijs te worden geleverd dat de verwarring tussen beide ondernemingen daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Concreet moet er een beoordeling worden gemaakt tussen de twee gevoerde bedrijfsnamen. Bij de beoordeling of sprake is van verwarringsgevaar moet worden gekeken naar de namen op zich, de vestigingsplaats, de visuele en auditieve kenmerken van de naam en hoe de naam door het publiek wordt waargenomen.

Dat lijkt een eenvoudige opgave maar dat is in het de praktijk niet. Geschillen over het verwarringsgevaar tussen bedrijfsnamen zijn erg casuïstisch van aard en alle omstandigheden van het geval moeten worden meegenomen bij een beoordeling.

Het is niet mogelijk om in dit artikel alle omstandigheden die kunnen leiden tot de conclusie of al dan niet sprake is van verwarringsgevaar en handelsnaaminbreuk volledig uit te werken. Ik zal hieronder volstaan met een korte samenvatting van de meest voorkomende omstandigheden.

• • De naam van de handelsnamen. Het lijkt voor de hand liggend dat sprake moet zijn van een vergelijking tussen de twee namen, maar wat nu als geen sprake is van identieke handelsnamen maar van slechts een geringe afwijking tussen de twee namen, bijvoorbeeld in de manier waarop de namen worden gespeld? Zo zal Bakkerij Koek tegen Bakkerij Koek, beiden gevestigd in Nijmegen en beiden bakker, waarschijnlijk handelsnaaminbreuk opleveren. Maar hoe zit dat met Bakkerij Koek tegen Bakkerij Coeck, Bakkerij Koek tegen Bakkerij Cook en Bakkerij Koek tegen De Koekbakkerij? De mate van afwijking tussen de twee namen is slechts één van de vele factoren die de rechter in een procedure in aanmerking neemt bij het bepalen of sprake is van verwarringsgevaar.

• • De aard van de ondernemingen. Bij dit beoordelingskader gaat het om het type bedrijf en welke activiteiten worden ontplooit. Om bij het vorige voorbeeld te blijven: Bakkerij Koek tegen Bakkerij Koek, beiden gevestigd in Nijmegen en beiden bakker, zal waarschijnlijk handelsnaaminbreuk opleveren. Maar Bakkerij Koek tegen tandarts Koek in beginsel niet. De producten en diensten van beide ondernemingen sluiten namelijk niet bij elkaar aan en overlappen niet. Er zal zich dus geen gevaar voor verwarring voordoen.

  • De plaats van vestiging. Van belang is of de handelsnaam geografisch bezien enige beschermenswaardige bekendheid heeft. Het gaat in zoverre dus niet per definitie om de plaats van vestiging maar om het verzorgingsgebied van de onderneming. Als de onderneming gevestigd is in Nijmegen maar vooral (of ook) zaken doet en reclame maakt in Apeldoorn, kan dat voldoende zijn om te oordelen dat sprake is van een beschermde handelsnaam in de regio Apeldoorn. Het gaat er dan om of de naam van de onderneming bij het publiek bekend is. Dat kan bijvoorbeeld worden aangetoond door middel van een marktonderzoek.

Zoals al aangestipt gaat het er dus om of de naam van de onderneming bij het publiek bekend is. Dat is ook beslissend voor de vraag uit hoofde van artikel 5 Handelsnaamwet of sprake is van verwarringsgevaar. Verwarringsgevaar hoeft zich overigens niet alleen voor te doen in het kader van de klanten van de onderneming. Ook andere bedrijven zoals leveranciers van de onderneming kunnen relevant zijn in de beoordeling of sprake is van verwarringsgevaar.

Als de conclusie op grond van de eerdere stappen luidt dat sprake is van een handelsnaam in de zin van de Handelsnaamwet en dat sprake is van een andere naam die verwarringsgevaar oplevert, is het mogelijk om een verbod te vorderen op het gebruik van de handelsnaam. In beginsel geldt in het handelsnaamrecht de regel van prioriteit: de jongere handelsnaam moet wijken voor de oudere handelsnaam.

Het handelsnaamrecht maakt deel uit van het intellectueel eigendomsrecht, en voor de handhaving van intellectuele eigendomsrechten kan een volledige proceskostenveroordeling volgen. Dat betekent dat, mocht uw zaak leiden tot een procedure bij de rechtbank, de rechter kan bepalen dat de kosten van je advocaat volledig moeten worden vergoed door de wederpartij indien je als eiser in het gelijk wordt gesteld. In zaken met betrekking tot het handelsnaamrecht kan het dus wel degelijk lonen om te procederen.

Wordt dezelfde bedrijfsnaam gebruikt door een andere onderneming? Een verbodsvordering met een dwangsom daaraan gekoppeld heeft mogelijk kans van slagen. Het is belangrijk dat jouw belangen goed worden vertegenwoordigd. Als je advies nodig hebt over de mogelijke stappen die je kunt ondernemen, neem dan contact op met mij, Walter Blansjaar. Als advocaat gespecialiseerd in het handelsnaamrecht sta ik voor je klaar om je te begeleiden vanaf de eerste sommatiebrief tot en met de gerechtelijke procedure.