21 augustus, 2018
Een escape-clausule in een testament kan soms tot de nodige discussie leiden tussen de erfgenamen (kinderen) en de (ex)-partner van de overledene.
In onze praktijk doen zich regelmatig discussies voor over de uitleg van een bepaling in een testament. Op het moment dat iemand komt te overlijden is soms namelijk niet helemaal duidelijk wat degene die het testament opstelde (de testateur), precies heeft bedoeld. Een testament is immers vaak een aantal jaar voor het overlijden gemaakt en aan de testateur zelf kun je het niet meer vragen.
De wetgever heeft bepaald dat bij de uitleg van testamenten gelet moet worden op de verhoudingen die het testament kennelijk wenst te regelen en op de omstandigheden waaronder het testament is gemaakt (artikel 4:46 BW). Hierbij geldt dat aan uitleg niet wordt toegekomen wanneer de bewoordingen van de clausule duidelijk zijn.
De situatie ten tijde van het opstellen van het testament is dus bepalend, niet de situatie op het moment van het overlijden. Maar wat nu als zich, tussen het opstellen van het testament en het overlijden, bepaalde life- events voordoen, zoals een echtscheiding? De wetgever heeft voorzien dat men niet bij elk life-event naar de notaris rent om het testament te wijzigen. Zo geldt bijvoorbeeld dat een clausule in het testament ten behoeve van degene met wie de erflater ten tijde van het maken van het testament getrouwd was, vervalt door een daarna ingetreden echtscheiding.
De wetgever heeft geen voorziening getroffen voor degenen die een “informele” relatie hebben. Wij zien in de praktijk dat de notaris hier gelukkig meedenkt. Een testament waarin ongehuwden clausules opnemen ten behoeve van hun vriend/vriendin bevat veelal een escape-clausule in de trant van: “ik benoem mijn partner tot mijn enige erfgenaam, mits ik ten tijde van mijn overlijden nog met mijn partner samenwoon en met haar een gemeenschappelijke huishouding voer” of “indien ten tijde van mijn overlijden de samenwoning met mijn partner is verbroken, anders dan door overlijden, sluit ik mijn partner uit als erfgenaam en vervallen alle ten gunste van mijn partner gemaakte beschikkingen”.
Nu komt het weleens voor dat niet helemaal duidelijk is of de clausule in werking is getreden. Is naast samenwoning ook nog een affectieve relatie vereist, met een duurzaam karakter en een gemeenschappelijke huishouding? Is nog sprake van “samenwoning” of “partner zijn” als de partner ondertussen alweer een tijdje met iemand anders aan het daten is? Wat als de relatie is beëindigd, maar de samenwoning nog niet? Of omgekeerd: als de relatie wel voortgezet wordt, maar er behoefte is aan wat ruimte in de relatie? Wat als één van de twee (on)vrijwillig wordt opgenomen in een verzorgingstehuis?
Wij zien dat dit soort clausules in de praktijk daarom nogal eens tot discussie leidt. In een recente zaak, waarin ik heb opgetreden voor de kinderen, ontstond na het overlijden van erflaatster een discussie tussen de kinderen en de partner van erflaatster over een escape-clausule in het testament. Erflaatster was terminaal ziek en is in de laatste fase van haar leven tot haar overlijden (noodgedwongen) gedurende een half jaar op verschillende adressen verzorgd en uiteindelijk naar een hospice gegaan. Erflaatster verbleef in deze periode niet meer in de gezamenlijke woning met haar partner en werd verzorgd door haar kinderen, ex-man en familie. Nu erflaatster een escape-clausule in haar testament had staan, was het de vraag of de samenwoning tussen erflaatster en de partner was verbroken. De rechter oordeelde dat het een bewuste keuze was van erflaatster om niet meer terug te keren naar de gezamenlijke woning met de partner, waarmee dus tevens vast kwam te staan dat de samenwoning en gemeenschappelijke huishouding was geëindigd. Het enkel hebben van een gemeenschappelijke bankrekening en hypotheekschuld vond de rechtbank niet voldoende. Oftewel: de kinderen krijgen alles, de clausules ten aanzien van de partner zijn komen te vervallen.
Wilt u weten of uw testament duidelijk is? Neem dan contact met ons op, dan kijken wij – naast de betrokken notaris – met u mee!